Uit de as van de Boekenbeurs herrezen op korte tijd twee alternatieven: Boektopia (Kortrijk), en Lees! Het boekenfestival (Antwerpen). Beide concepten zetten ‘beleving’ centraal, maar de scherpe wedren tussen de concurrenten zorgde niet noodzakelijk voor veel vernieuwing. Wanneer toont de sector eens branie, lef, ondernemingszin?
Boektopia
Waar? Kortrijk Xpo
Wanneer? 30 okt – 1 Nov
Organisator? Jo Dupré (YoYo Books)
Literair aanbod
De literaire snob kwam niet aan zijn trekken in Kortrijk. Oude Russen, obscure uitgaven, onbekende nicheschrijvers, laatste exemplaren van een afgeprijsde editie: onvindbaar op de boekentafels. Met naar verluidt 1300 titels kozen de uitgevers vooral voor een veilig, voorspelbaar aanbod. Het fictie-aanbod was niettemin ondermaats. Poëzie? Een obscuriteit.
Beleving
Tegenwoordig moet alles (tot vervelens toe) rond beleving draaien. Ook Boektopia trok die kaart, maar kon die niet als troef uitspelen. Daarvoor waren de gadgets ofwel te belegen, zoals de houten kastjes met raadsels over maatschappelijk relevante boeken. Ofwel totaal verkeerd geplaatst in de hal: door het achtergrondlawaai van de ‘kids-corner’ werd het geluid van de voorlezende schermen (bedoeld om een soort intimiteit tussen auteur en lezer te creëren) brutaal overklast.
Literair programma
Is het die typische West-Vlaamse bescheidenheid, maar in Kortrijk viel het nogal mee qua aantal bekende koppen. De organisatie koos eerder om kleinere auteurs te programmeren. Moedig, omdat bij velen in het vak de frustratie leeft dat enkelen met alle aandacht gaan lopen. Keerzijde? Een geringe opkomst, want… onbekend. En wat de boekenmarathon betreft, met vier auteurs per uur geïnterviewd: minder was meer geweest.
Kinderen
Met een springkasteel (een blauwe haai), met familiemusicals, met de helft van de boekenwinkel gewijd aan kinderboeken zette Boektopia resoluut in op de lezer van morgen. En die was massaal aanwezig. Misschien zelfs een beetje té massaal. Kortrijk Xpo leek bij momenten eerder op een luidruchtige binnenspeeltuin dan op een gewijde tempel der literatuur.
Extra
Met het ticket konden bezoekers ook twee musea in de stad bezoeken (weliswaar over vlas en textiel) of een literaire gidsbeurt in het centrum volgen. Maar door het slechte weer viel dat letterlijk in het water. Nochtans ligt daar wel een interessante piste: in het verankeren van de beurs met de stad. Speel Kortrijk als omgeving uit, zoek de link tussen leven en literatuur op, en verlaat die anonieme, veel te grote hal.
Algemeen oordeel
Voor een eerste editie, die snel-snel in elkaar werd gebokst, voldoet het nipt. De durf om Antwerpen als zelfverklaarde boekenstad uit te dagen, verdient respect. Maar naar volgend jaar toe -wanneer de beurs verdubbelt in aantal openingsdagen- zal de organisatie meer ambitie, meer content, meer nieuwigheden, meer échte beleving, kortom, meer van alles en minder van hetzelfde moeten aanbieden. Anders zal Boektopia geheel zijn naam waarmaken, en slechts een verre droom blijven.
Lees! Het boekenfestival.
Waar? Antwerp Expo
Wanneer? 1 – 7 november
Organisator? Geert Briers (Easyfairs)
Literair project
‘De traditie voortzetten’: zo luidt de baseline van het nieuwe boekenfestival in Antwerpen. En dat valt overduidelijk op. De nieuwe organisator heeft, gezien de beperkte organisatietijd, gemakshalve de belangrijkste elementen van de ter ziele gegane Boekenbeurs simpelweg overgenomen: signeersessies, debatten, randactiviteiten. Maar dan veel en veel kleinschaliger. Vaste bezoekers, de makkelijkste om teleur te stellen, zullen dat snel merken. Toch sprak Bart De Wever bij de opening van de zevendaagse van ‘een enorme opluchting, aangezien dit als sinds 1931 op de een of andere manier in Antwerpen plaatsvindt’.
Naam
Misschien een detail, maar een ergerlijk detail. Een concept dat in zijn naam een uitroepingsteken zet, negeert alle typografische inzichten van de afgelopen jaren. Het ziet er niet uit, en komt heel schreeuwerig over. Terwijl een boek lezen, per definitie een verstilde daad, gedijt bij subtiliteit. Dus: lozen.
Boekenplank
In tegenstelling tot vroeger staan de boekhandels in voor het literaire aanbod, en niet de uitgevers, de grote afwezigen. Dat geeft een al iets uitgebreider aanbod dan in Boektopia, maar de charme van kleine uitgeefhuizen in een specifiek soort niche (religieuze werken, kunstboeken, historische naslagwerken) valt daardoor weg. Voor de fijnproever alleen maar eenheidsworst.
Randactiviteiten
De organisator, Easyfairs, spreekt in haar communicatie doelbewust over een festival en niet over een beurs. Daarom vindt donderdag bijvoorbeeld een concert van de West-Vlaamse rapper Brihang plaats. Maar buiten muziek lijkt veel van de randanimatie op dat van vorige edities. En het argument van de vele ‘open ruimtes en rustpunten’ maakt ook niet echt indruk om de begripswijziging te rechtvaardigen (en al zeker niet wanneer het praktisch leeg liep in de middag van de openingsdag, dan is ‘open’ vooral desolaat).
Extra
Naar promotie toe weet Lees! zich beter te verkopen dan haar Kortrijkse tegenhanger. Komt onder andere door de samenwerking met Radio 1. Ook de mogelijkheid om een hele maand lang in een Antwerps museum terecht te kunnen met het Lees!-ticket kan wervend werken.
Algemeen oordeel
Buiten een aantal goede nieuwigheden (aandacht voor debutanten, een volledige hal voor kinderen) lijkt het nieuwe boekenfestival verdacht veel op de oude boekenbeurs. Nochtans belooft Easyfairs, haar bedrijfsfilosofie indachtig, beursgangers ‘een bezoek in de toekomst’. Wil het evenementenbureau die ambitie waarmaken, moet het volgend jaar (bij de echte doorstart) uit een ander vaatje tappen. Of anders dreigt dezelfde kwaal waaraan ook de voorganger langzaam ten onder ging: irrelevantie.
(Dit artikel verscheen in verkorte versie in De Standaard)